Last Updated on June 28, 2023 by Jyoti Shinde
Dr. Sanjay Watwe
नाशिक : आज प्रेमात किंवा अपरिचित प्रेमातून होणाऱ्या गुन्ह्यांची संख्या प्रचंड वाढत आहे. त्याचे सखोल मानसशास्त्रीय विश्लेषण आवश्यक आहे. विकृती एवढी पोहोचली आहे की जे गुन्हे अधूनमधून घडत होते ते आता रोजच घडत आहेत. त्याची क्रूरता शिगेला पोहोचली आहे आणि पाशवी गुन्ह्यांची विकृती चिंताजनक पातळीवर पोहोचली आहे. सुशिक्षित समाज टिकवायचा असेल तर सर्वांनी एकत्र येऊन तोडगा काढावा लागेल. कायदे हे उत्तर असू शकत नाही. कायदे आहेत, पोलीस यंत्रणा आहेत, न्यायालये आहेत, कठोर शिक्षा आहेत; मात्र यापैकी कोणतीही गोष्ट हे गुन्हे थांबवू शकत नाही.Dr. Sanjay Watwe
प्रेमात अपयश किंवा परीक्षेत अपयश ही आत्महत्या किंवा खुनाची दोन मोठी कारणे आहेत. अशी हताश झालेली व्यक्ती समाज, नियम, कायदे यांच्या पलीकडे गेली आहे. त्यामुळे यापैकी काहीही (प्रतिबंधात्मक) काम करू शकत नाही. अशा विकृतींची संख्या इतकी वाढली आहे की समाजरचना हादरते आहे. एक वेगळी केस म्हणून टाकून देण्याचा किंवा हळूहळू विसरला जाण्याचा टप्पा संपला आहे. आता गरज आहे ती समाजाच्या सर्व स्तरातील विचारवंतांनी एकत्र येऊन देवाणघेवाण करण्याची, मार्ग काढण्याची.
थोडं पण महत्वाचं
माझ्या अनुभवाच्या केसेसमधून अशा केसेसचे मानसशास्त्रीय पैलू मांडण्याचा प्रयत्न करत आहे. या विचारांच्या देवाणघेवाणीची ही केवळ सुरुवात आहे. कारण या दृष्टिकोनासाठी केवळ मानसिक तर्क पुरेसा नाही. यासाठी सर्व सामाजिक शास्त्रांना एकत्र यावे लागेल. आपण सर्व प्रथम प्रेम-निराशा, निराशा, चिंता, आत्महत्या किंवा खून याचा विचार करूया.
सगळ्यात महत्त्वाची गोष्ट एका मुद्द्यावर येते आणि ती म्हणजे ‘प्रेम म्हणजे नेमकं काय?’ शतकानुशतके वैज्ञानिक, विचारवंत, लेखक या एकाच मुद्द्याशी झगडत आले आहेत; पण एकमत नाही. त्याच्या अनेक व्याख्या आहेत. एक मात्र नक्की की ‘प्रेम’ ही एक वैश्विक भावना आहे. जवळजवळ प्रत्येक व्यक्तीला वेगवेगळ्या प्रकारचे प्रेम, प्रेमाच्या भावना, प्रेम संबंधांचा अनुभव येतो. जेव्हा ती अशी व्यापकपणे जाणवलेली भावना असते, तेव्हा त्यातील विविधतेमुळे एकमत होत नाही.
आपल्या अनेक भावनांमध्ये प्रेम हे सर्वात शक्तिशाली आहे. प्रेमामुळे, प्रेमासाठी, प्रेमासाठी कोणतेही साहस, पराक्रम करण्याची क्षमता येते. इतिहास प्रेमाने प्रेरित असमंजसपणाच्या साहसाने भरलेला आहे. कारण प्रेम ही एक महान प्रेरक शक्ती आहे. एक शक्तिशाली ऊर्जा आहे. म्हणूनच प्रेमाला ‘झप्तनाम’ म्हणतात.Dr. Sanjay Watwe
कधीकधी प्रेम आपल्याला संकटांना तोंड देण्याची क्षमता देते.
मग एक मूलभूत प्रश्न निर्माण होतो. प्रेम ही ताकद आहे की कमजोरी? प्रेमात पडलेला माणूस इतका हताशपणे का निराश होतो? प्रेम कळत नाही हेच खरे कारण आहे. प्रेम एक सराव आहे, समर्पण आहे. एखाद्यासाठी काहीतरी करण्याची तीव्र इच्छा. जेव्हा आपण प्रेमाच्या अपयशाचा विचार करतो तेव्हा आपण तरुणांमध्ये ‘प्रेमा’बद्दल चर्चा करणार आहोत.
तरुणाईमध्ये हार्मोनल आकर्षणातून जन्माला आलेले प्रेम गुन्हेगारीला कारणीभूत ठरते. कारण या प्रेमात इच्छा असते, अपेक्षा असते, हळूहळू ती वासना, भोग, भोग यांसारख्या विकृतींमध्ये बदलू लागते. जर प्रेमाची बदली असेल तर प्रेमाची ‘विकृती’ ही प्रेमाची ‘विकृती’ असते.
याला विकृत प्रेमच म्हणावे लागेल. खरंच, त्यात प्रेम कुठे आहे! याला विकृतीच म्हणता येईल. प्रेमामुळे निर्माण झालेल्या या विकृतीच्या मुळाशी आहे ती प्राप्तीची इच्छा. प्रेम तेव्हाच उदात्त असते जेव्हा ते निरपेक्ष असते; अन्यथा, ते कोमेजते किंवा सडते. प्रेम आता प्रेम नसून एक विकृत, विषारी रसायन आहे. हे माणसाला नष्ट करते.Dr. Sanjay Watwe
जर प्रेम इतकं महान आहे तर ते इतकं विषारी का आहे, याचं उत्तर असं आहे की जेव्हा प्रेम जागृत होतं तेव्हा इतकी गतिज ऊर्जा निर्माण होते की तिची शक्ती अफाट असते. ही शक्ती हाताळण्याची क्षमता व्यक्ती, व्यक्तिमत्वात नसेल तर तीच शक्ती तुमचा नाश करू शकते. उदाहरणार्थ – सायकल चालवता येत नसलेली व्यक्ती मर्सिडीज चालवायला लागली तर?
हेही वाचा: Ration shops : आनंदाची बातमी! रेशन दुकानांमध्येही बँकेच्या सेवा उपलब्ध होणार
तसेच एवढी प्रचंड अणुऊर्जा टिकवून ठेवण्याची ताकद नसलेल्या व्यक्तीमध्ये जर प्रेमाची भावना जागृत झाली तर त्याला प्रतिसाद मिळो किंवा न मिळो, ही राख समजा. त्यामुळे कमकुवत व्यक्ती प्रेमात निराश होईल.
प्रेम हे विनाशाचे तिसरे महत्त्वाचे कारण आहे. प्रेमाचे ध्येय गाठावे लागते. विशेषतः तरुण वयात प्रेमाबद्दल बोलणे. कारण या युगात प्रेमाची वस्तू त्या व्यक्तीच्या ओळखीशी जोडलेली असते. ज्या वयात स्व-प्रतिमा पूर्णपणे तयार होत नाही किंवा मनात स्क्रिप्ट केलेली नसते, तेव्हा ही आत्म-ओळख प्रेमाच्या वस्तूवर केंद्रित असते (जसे पोपटाला राक्षसी आत्मा असतो), मनाच्या निर्मितीसाठी त्याचे संपादन देखील आवश्यक असते. आणि स्थिरता.Dr. Sanjay Watwe
हे साध्य झाले नाही तर या व्यक्तींची स्वत:ची प्रतिमा, स्वत:ची ओळख चिरडली जाईल. कारण अशी व्यक्ती मुळातच डळमळीत असते, कोणत्याही बंदी, सामाजिक नियमन, बंधन, कायद्याला विरोध नसतो. जर ही भयंकर उर्जा आतील बाजूस वळली तर ती आत्महत्या, प्रतिशोध, जर ती बाहेरून वळली तर ती वस्तूचा नाश करते.
तरुण प्रेमात अपयशाचे चौथे सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे वासना. शुद्ध शारीरिक आकर्षण ‘प्रेम’ म्हणून मांडले आहे. यात कसलाही विचार नाही, फक्त व्यभिचार, त्यामुळे समोरच्याची फसवणूक आणि स्वत:ची फसवणूक.
हेही वाचा: aajche dhobali mirchi bajar bhav : महाराष्ट्रातील आजचे ढोबळी मिरची बाजारभाव.